Akdeniz ve Ege bölgesi, iklim ve toprak yapısı itibariyle hem dört mevsimin yaşandığı hem de toprakların zenginliği sebebiyle tarıma çok elveriş olduğu, coğrafi yapı açısından da adeta okyanusa açılan bir iç deniz olması sebebiyle kenarında konuşlanmış olan ülkelere sakin ve güvenli bir yaşam bölgesi oluşturmaktadır.
Asırlar itibariyle bu bölgede doğmuş ve yok olmuş bir sürü medeniyet adeta birbirlerinin yaşam şekilleri, örf, adet ve geleneklerinden etkilenmiş ve kültürlerini birer hazine şeklinde birbirlerine sunmuşlardır. Günümüzde bu bölgede yaşayan ülke insanlarının yemek yeme alışkanlıklarına ve benzer yemeklerine kısa bir gezinti yapacağız. İlk olarak Mezelere daha sonraki yazılarda Ana yemekler ve Tatlılara göz atacağız.
Konumuz hazır mezelerden açılmışken Akdeniz ve Ege ülkelerinin geleneksel içkisi üzüm ve anasonla yapılan Rakı’ya değinmeden geçemeyiz. Ülkemizde RAKI, Akdeniz’in doğusunda bulunan Lübnan ve Arap ülkelerinde ARAK ve Yunanistan’da OUZO ve MASTİKA adını alan içki içerisindeki alkol oranı farklılık gösterse de birbirinin neredeyse aynısıdır. Fransa’da PASTIS ve PERNOD, İtalya’da SAMBUCA* adıyla anılan içki yemek öncesi (aperatif) ve/veya yemek sonrası (digestive) olarak keyifle içilmektedir. Eski Yugoslavya şimdiki Sırbistan’da SLJİVOVİKA adını alan içki üzüm yerine erikten yapılmaktadır. Tunus ve Afrika ülkelerinde BOUKHA olarak adlandırılır.
MEZELER
| Türkiye – Anadolu | Yunanistan Orta ve Batı Akdeniz Sahili (!!) | Lübnan ve Afrika kıtası Akdeniz Sahili (!!) | İngilizce İsimleri |
| Beyaz Peynir | Feta | Jebne beyda | Feta Cheese |
| Patlıcan Ezmesi | Melitzano Saláta | Mutabbah/Babaghanoush | Eggplant Salad |
| Piyaz | Fasólia Piaz | Salatat fasuliya | Bean Salad |
| Haydari | Tzatziki | Labneh | Yoghurt Dip with garlic |
| Humus | Choúmous | Hummus Beyruti | Hummus |
| Fava | Fáva | Foul Moudamas | Broad bean puree |
| Zeytinyağlı Pilaki | Fasolákia- Yigandes Pilaki | Fasuliya bil zayt | Beans in olive oil |
| Zeytinyağlı Yaprak Sarma | Dolmadaki Yalantzi | Warak Ayneb | Stuffed wine leaves |
| Zeytinyağlı Lahana Sarma | Lachano dolmades | Meshi Malfuf | Stuffed cabbage dolmas |
| Zeytinyağlı Enginar | Angináres A la Polita | Ardishawki Wa Ful Akhdar | Artichoke in olive oil |
| Kabak Çiçeği Dolması | Kolokitholouloúda Yemistá | Mehshi zahr al kusa | Stuffed squash blossoms |
| Acılı Ezme | Pikántiki ntomáta pouré | Harissa** | Spicy tomato puree |
| Patlıcan Kızartma | Melitzanes Tiganités | Boudenjal Maqli | Fried eggplants |
| Pancar Salatası | Saláta rythmó | Salatat albnjr | Beat salad |
| Mitite Köfte | Keftedes | Kafta | Meatballs |
| Patates Kroket | Srockets patátas | Karukit albitata | Potato crockets |
| Lakerda | Lakėrda Politiki | Alttawnat mukhallal | Salted Bonito fish |
| Sardalya | Sardéles se ládi | Samak alssardin | Sardines in oil |
| Türkiye – Anadolu | Yunanistan Orta ve Batı Akdeniz Sahili (!!) | Lübnan ve Afrika kıtası Akdeniz Sahili (!!) | İngilizce İsimleri |
| Pastırma | Pastırma | Pastırma | Cured spicy beef |
| Kısır | Saláta sitári | Tabbouleh | Cracked wheat salad |
| Muhammara | Spicy Hummus | Muhammara | Spicy Hummus (red peppers) |
| Çiğ Köfte | Tartar- omó kréas | Kibbeh Nayyeh | Steak Tartar |
| Arnavut Ciğeri | Tiganitó sykóti | Alkibid albania | Albanian style fried liver |
| İçli Köfte | Gemistá keftedákia | Kibbeh | Stuffed meatballs |
| Peynirli Mantar Dolma | Yemistes fungi | Mehshi alfatar bl jubn | Mushrooms w/cheese filling |
| Turşu /çeşitleri | Poikilía apó toursiá | Kabis | Pickles |
| Mumbar Dolması | Gemistés éntera | Muhshi al sujuq | Stuffed intestines |
| Şakşuka | Melitzanosaláta | Ratatouille | Eggplant Ratatouille |
| Çerkez Tavuğu | Cirsassian kotópoulo | Alddajaj alsharkasi | Cirsassian chicken |
| Kabak Kızartma | Tiganitá kolokythákia | Kusa maqli | Fried zucchinis |
| Biber kızartma | Tiganitá piperris | Fleyfle maqli | Fried green peppers |
| Kalamar Tava | Tiganitá kalamarákia tis | Alhabbar maqli | Fried calamari’s |
| Domatesli Midye Buğulama | Mýdia se sáltsa ntomátas | Balah albahr mea altamatem | Mussels in tomato sauce |
| Kerevit Buğulama | Karavídes stifádo | Jarad elbahr ale bukhar | Crayfish stew |
| Ahtapot Buğulama | Chtapódi stifádo | Akhtbut ale bukhar | Octopus stew |
| Karides Güveç | Garides saganaki | Yakhnat aljambari | Shrimp casserole |
| Karides Kokteyl | Koktéil garídas | Kuktil aljambari | Shrimp cocktail |
| Kokoreç | Kokoreci | kokorec | B.B.Q spicy intestines |
| Hamsi Tava | Fried antsoúgies | Al anshujat almaqli | Fried anchovies |
| Zeytinyağında Ançüez | Antzoúgies se ládi | Hareset samak bil zayt | Anchovies in olive oil |
| İstiridye Buğulama, beyaz şarap-sarımsakla | Oyster stifádo w / skórdo kai lefkó krasí | Albtlynws ale bukhar –nabet abyed –mae al thum | Oyster stew w/garlic & white wine |
* Genelde diğer rakılardan daha tatlı olup adeta likör gibidir.
** Domates koyulmadan sadece taze ve toz kırmızıbiber ve sarımsakla yapılır
*** İspanya, Portekiz ve Yunanistan’da koyun veya dana kıymasına domuz eti ilave edilir.
**** Bizde genelde peynir ile doldurulurken, Yunanistan Orta ve Batı Akdeniz ülkelerinde içerisine jambon, bacon (domuz pastırması), kuzu kıyma ve parmezan peyniri koyularak hazırlanmaktadır.
(!!) Akdeniz Mezelerin isimleri ve içerikleri ülkemizde yapılanlara en yakın yemeklerin tercümelerdir. Yemek içerikleri, kullanılan baharatlar ve maddelere göre yerel isimler alarak değişiklik gösterebilir.
***** Sn. Fatih Kartal’a, Lübnan ve Suriye mutfağı içerik desteğinden dolayı teşekkür ederim.
Afiyet olsun,
Ahmet Ferda Seymen
KAYNAKLAR:
Culinaria Griechenland – 2004 Könneman, Germany
The Mediterranean Cookbok – 1979 Lyric Books Limited, Yugoslavia
Gelenekten Geleceğe Gaziantep Yemekleri-Tahir Tekin Öztan-2011, DBD. İstanbul
https://en.wikipedia.org/wiki/Lebanese_cuisine
https://en.wikipedia.org/wiki/Tunisian_cuisine
