Çatal Aşı, özellikle Doğu Anadolu ve İç Anadolu bölgelerinde yapılan, geleneksel bir çorba çeşididir. Bulgur ve mercimeğin bir arada kullanıldığı, besleyici ve doyurucu yapısıyla öne çıkan bu yemek, özellikle kış aylarında tercih edilir. Çatal Aşı, ismini iki temel tahılın (bulgur ve mercimek) bir arada pişirilmesinden alır. Bazı yörelerde içine erişte veya pirinç eklenerek farklı versiyonları da hazırlanır.
Bu çorba, Türk mutfağının kırsal bölgelerinde sıkça yapılan ve ekonomik malzemelerle hazırlanan bir tarif olmasıyla bilinir. Geleneksel olarak tereyağı, soğan ve salça ile zenginleştirilerek, üzerine nane ve pul biberle tatlandırılan bir sos eklenir.
Çatal Aşı’nın Kökeni ve Tarihi
Çatal Aşı, Anadolu mutfağında tarım toplumlarının beslenme alışkanlıklarından doğmuş bir yemektir. Bulgur ve mercimek, bölgenin iklim şartlarına uygun olarak yetiştirilen en temel tahıllar arasında yer alır. Osmanlı mutfağında da yer alan tahıllı çorbalar arasında olduğu düşünülmektedir.
Anadolu’daki pek çok köy mutfağında kışlık bakliyat stoğunun değerlendirilmesi ve besleyici bir öğün oluşturulması amacıyla yaygın olarak pişirilir. Özellikle Erzurum, Sivas, Malatya ve Kayseri gibi şehirlerde farklı versiyonları bulunmaktadır.
Çatal Aşı’nın Malzemeleri
Ana malzemeler:
- 1 su bardağı mercimek (yeşil veya kırmızı)
- 1 su bardağı bulgur
- 1 adet soğan (yemeklik doğranmış)
- 1 yemek kaşığı domates salçası
- 1 tatlı kaşığı biber salçası (isteğe bağlı)
- 2 yemek kaşığı tereyağı veya sıvı yağ
- 6 su bardağı su veya et suyu
- Tuz, karabiber, pul biber, kuru nane
Sosu için:
- 1 yemek kaşığı tereyağı
- 1 çay kaşığı pul biber
- 1 çay kaşığı kuru nane
Çatal Aşı’nın Yapılışı
- Soğanları kavurun: Geniş bir tencerede tereyağını eritin ve ince doğranmış soğanları pembeleşene kadar kavurun.
- Salçayı ekleyin: Domates ve biber salçasını ekleyerek birkaç dakika daha kavurun.
- Mercimeği pişirin: Yıkanmış mercimeği ekleyip birkaç dakika karıştırın, ardından sıcak suyu ilave ederek mercimekler yumuşayana kadar pişirin.
- Bulguru ekleyin: Mercimekler pişince bulguru ekleyin ve tüm malzemeler iyice karışana kadar kısık ateşte pişirmeye devam edin.
- Baharatlandırın: Tuz, karabiber ve pul biberi ekleyerek çorbanın kıvamını kontrol edin. Gerekirse su ilavesi yapabilirsiniz.
- Sosu hazırlayın: Küçük bir tavada tereyağını eritip içine pul biber ve naneyi ekleyin, hafifçe kızdırdıktan sonra çorbanın üzerine gezdirin.
- Servis edin: Çatal Aşı’nı sıcak olarak, üzerine ekstra nane serperek servis edebilirsiniz.
Besin Değerleri ve Diyet Bilgileri
Çatal Aşı, yüksek protein, lif ve kompleks karbonhidrat içeriğiyle oldukça besleyici bir yemektir. Özellikle vejetaryen beslenenler için iyi bir bitkisel protein kaynağıdır.
- Kalori (1 porsiyon için): Yaklaşık 200-250 kcal
- Protein: 8-10 g
- Karbonhidrat: 40-45 g
- Lif: 6-8 g
- Yağ: 5-7 g
Bu çorba glutensiz beslenenler için uygun değildir, ancak bulgur yerine kinoa veya karabuğday kullanılarak glutensiz bir versiyon hazırlanabilir.
Çatal Aşı’nın Farklı Versiyonları
- Etli Çatal Aşı: Tarife küçük doğranmış kuşbaşı et veya kıyma eklenerek hazırlanabilir.
- Yoğurtlu Çatal Aşı: Servis ederken üzerine yoğurt gezdirerek lezzetlendirebilirsiniz.
- Erişteli Çatal Aşı: Bulgur yerine erişte eklenerek farklı bir kıvam elde edilebilir.
Çatal Aşı, özellikle soğuk kış günlerinde sıcak bir başlangıç veya ana yemek olarak sofralarda yerini alır. Hem kolay hazırlanabilir olması hem de ekonomik malzemelerle yapılması sebebiyle geleneksel mutfaklarda önemli bir yere sahiptir.
